Parku Kombëtar i Lurës
Parku Kombëtar i Lurë-Dejës Mt (shqip: Parku Kombëtar Lurë-Mali i Dejës) është një park kombëtar në verilindje të Shqipërisë, që shtrihet në një zonë të zgjeruar prej 202.42 km2 (78.15 sq mi) që nga viti 2018 duke përfshirë të gjithë pjesën e Kunorës së Lurës, ish Parku Kombëtar Zall-Gjocaj dhe Mali i Dejës. Parku u krijua fillimisht në 1966 për të mbrojtur ekosistemet e ndryshme dhe biodiversitetin si Parku Kombëtar Lura. Lartësia ndryshon nga 1,500–2,300 m (4,921–7,546 ft). Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN) e ka renditur parkun si Kategoria II. Sidoqoftë, ajo përshkruhet si një Zonë e rëndësishme e Zogjve dhe Bimëve, sepse mbështet lloje të konsiderueshme zogjsh dhe bimësh.
Në emër të një ndryshueshmërie të madhe në lartësi, Parku Kombëtar Lurë-Dejës është i populluar dendur në bimësi. Jeta më e lartë e bimëve përbëhet kryesisht nga pemë halore dhe qumeshtit, veçanërisht rreth brigjeve të liqeneve. Pema më e zakonshme vendase në Lurë është ahu evropian së bashku me bredhin e argjendtë, pisha e zezë, pisha e kuqe dhe pisha boshnjake. Veçanërisht e mbrojtur është pisha e Ballkanit, e cila është e kërcënuar me zhdukje dhe e zakonshme vetëm në perëndim të Gadishullit Ballkanik. Seksioni jugor i parkut ka një livadh me lule shumëngjyrësh dhe disa pemë halore, e cila quhet Fusha e Mares, duke ofruar pamje të pastër mbi peisazhin. Për sa i përket fitogjeografisë, parku përfshihet në pyjet e përziera Malet Pindus ekoregjion tokësor të pyjeve të Mesdheut Palearctic, pyjeve dhe shkurreve.
Parku strehon specie të shumta. Jeta e egër më e rëndësishme që banon në park përfshin ariun e murrmë evropian, rrëqebullin euroaziatik, ujkun evro-aziatik, kungullin evropian të pishës, kaprollin dhe kapelën perëndimore. Gjitarët e vegjël përfshijnë ketrin e kuq dhe konviktin e ngrënshëm. Të dymbëdhjetë liqenet akullnajore brenda parkut kombëtar u formuan gjatë epokës së akullnajave. Ato janë të vendosura në pjesën verilindore të kombit në Qarkun Dibër në një lartësi midis 1,200 dhe 1,500 m (3,937 dhe 4,921 ft). Çdo liqen mbart një emër të shoqëruar me tiparin e tij më karakteristik.
Zall Gjoçaj, pjesë e parkut të zgjeruar, është një peizazh intensivisht i çarë dhe malor me një larmi të madhe të tipareve natyrore duke përfshirë luginat, liqenet akullnajore dhe pyjet e dendura pa ndërhyrjen e njeriut. Lartësitë në zonë ndryshojnë nga 600 metra në mbi 2,000 metra mbi Adriatik. Kushtet gjeomorfologjike të rajonit pasqyrojnë historinë dinamike gjeologjike, lëvizjet tektonike dhe veprimtarinë erozive të lumenjve që rrjedhin nëpër park.
Pjesa më e madhe e zonës është e mbuluar nga një përzierje e ahut, bredhit, pishës, hirit dhe pemëve panje që rriten në gur gëlqeror dhe dolomit. Pyjet e parkut janë të rëndësishme sepse ato ofrojnë strehë për faunën e shumtë. Më e dukshme në mesin e tyre është ariu i murrmë dhe ujku gri. Gjitarë të tjerë të mëdhenj përfshijnë rrëqebuj, drerë dhe zogj të tillë si shqiponja e artë.
Sipas poetit shqiptar Gjergj Fishta, “Ai / ajo që nuk e ka parë Lurën, ai / ajo nuk e ka parë Shqipërinë”, ndërkohë udhëtarja e njohur britanike Edith Durham është cituar si vijon: “Kur erdha në Qafë Lurë, pashë të tillë një fushë të bukur, që nuk e kisha parë kurrë në asnjë vend të Ballkanit ”.